Tu powstały legendarne sceny m.in. z .„Hubala”, „Jak rozpętałem II wojnę światową”, „Czterech pancernych i psa” czy „Katynia”. Warto więc zobaczyć to miejsce i porównać filmowe kadry z rzeczywistością.
Poświętne to niewielka wioska niedaleko Tomaszowa Mazowieckiego. To, że polubili ją filmowcy wynika z kilku powodów. Ma kilka atrakcyjnych zabytków i piękne plenery. W czasie II wojny światowej w okolicach stacjonował oddział mjr/ „Hubala” – co filmom wojennym dodaje klimatu i autentyczności. Położona jest niecałe 100 km od Łodzi i Warszawy, więc ekipy filmowe nie mają problemów z dojazdem. Ponieważ „zagrała” w kilku kultowych filmach, więc jest znana scenarzystom, operatorom i reżyserom.
Dziś kolejny odcinek cyklu #TurystykaMilitarna.
Zapraszam do Poświętnego niedaleko Tomaszowa Mazowieckiego.
W Poświętnem znajdują się trzy zabytki. Najbardziej znany to Bazylika Świętej Rodziny i Klasztor o.o. Filipinów. Uważana jest za „perłę baroku województwa łódzkiego”. Jej budowę rozpoczęto w 1688 r. Budowa trwała kilkadziesiąt lat, gdyż konsekrowano ją dopiero w 1748 r., a była wtedy jeszcze w stanie surowym. [Więcej o klasztorze i zakonie przeczytasz tutaj].
Kolejny zabytek to Kościół św. Józefa. Powstał wcześniej niż bazylika. Wybudowano go w stylu barokowym w latach 1696-1698. Stanął w pobliżu zabudowań dworskich. Pełnił funkcję kapicy pogrzebowej, gdyż wokół niego do XIX w. funkcjonował cmentarz.
Obok świątyni znajduje się studnia. Powszechnie wierzono, że woda z niej ma cudowne właściwości i pomaga w różnego rodzaju dolegliwościach.
Trzecim, najmniej znanym zabytkiem, jest Kaplica św. Anny. Drewniany kościół wybudowano w tym miejscu w latach 1672-73, był miejscem kultu dla cudownego obrazu Świętej Rodziny. Obraz ten znajdował się wcześniej w prywatnej kaplicy dworu rodziny Starołęskich w Studziannie. Po kilku latach cudowny obraz przeniesiono do bazylika, a w kilka lat później drewniany kościół rozebrano, a na jego miejscu wystawiono murowana kaplicę św. Anny. Nie wiedzieć czemu, w odróżnieniu od dwóch pierwszych zabytków, kaplica nie cieszy się zainteresowaniem filmowców.
Filmowe Poświętne
Jak chwali się urząd gminy na swojej stronie internetowej, powstało tam co najmniej 16 produkcji filmowych i telewizyjnych. To m.in., „Mój drugi ożenek” (1964 r.), „Doktor Ewa” (1970 r.), „Przygody Stasia” (1970 r.), „Czerwone i białe” (1975 r.), „Ciemna rzeka” (1973 r.), „Polonia Restituta” (1981 r.), „Sławna jak Sarajewo” (1988 r.), „Pieniądze to nie wszystko” (2000 r.). A przede wszystkim kilka filmów wojennych, które na trwałe zapisały się w historii polskiego kina. Na nich się skupimy.
To „Czterej pancerni i pies” (1966-1970), „Jak rozpętałem II wojnę światową” (1969 r.), „Hubal” (1973 r.), Katyń (2007 r.) i „Bitwa Warszawska” (2011 r.).
„Czterej pancerni i pies”
Miejscowość zagrała w dwóch odcinkach kultowego serialu. W odcinku 9 „Zmiana” Tomek Czereśniak z ojcem przechodzą obok bazyliki. Natomiast w odcinku 10 „Kwadrans po nieparzystej” Grigorij z Lidką forsują ciężarówką bramę zamkową. Faktycznie jest to brama do klasztoru O.O. Filipinów.
Co ciekawe, w opisie na tablicy ustawionej w pobliżu jest błąd. Możemy przeczytać, że Grigorij czołgiem forsuje bramę. Tymczasem w filmie Grigorij mówi do Lidki, że „zrobią to po czołgowemu” i ciężarówką taranuje przeszkodę.
„Hubal”
To najbardziej niezwykła produkcja, jaka powstała w Poświętnem. W czasie II wojny światowej w okolicy stacjonował oddział mjr Henryka Dobrzańskiego „Hubala”. W Wigilię 1939 r., w czasie Pasterki, partyzanci w zwartej kolumnie weszli do bazyliki i uczestniczyli w mszy.
Gdy w 34 lata później Bohdan Poręba reżyserował film, do statystowania zaprosił starszych mieszkańców Poświętnego, którzy uczestniczyli w Pasterce w 1939 r. W filmie zatrudniono Eugeniusza Piaseczyńskiego, który był organistą w 1939 r. i – na widok wchodzących żołnierzy – zaintonował „Boże coś Polskę”.
Z powodu tej pieśni cenzura domagała się usunięcia sceny z filmu.
Sceny w bazylice nagrywano przez dwa dni.
„Jak rozpętałem II wojnę światową”
Prawie cała trzecia część wojennej farsy o przygodach szeregowca Franka Dolasa powstała w Poświętnem. Filmowcy spędzili tam dwa miesiące. Tylko scenę na drewnianym moście nagrano w Nowym Mieście nad Pilicą.
Fragment, w którym Franek Dolas (Marian Kociniak) po skoku ze spadochronem wisi na drzewie nagrywano w dwóch miejscach. Przy dzwonnicy na terenie bazyliki oraz w okolicach kościoła św. Józefa. Tam Dolas przeskakuje przez mur, podbiega do drogowskazu, na którym są tablice „Lublin 25 km, Nowa Wieś 0,5 km” i dowiaduje się, że jest w Polsce. (Polna droga jest dziś wyasfaltowana, prowadzi nią najkrótszy szlak do Szańca mjr. Hubala.) Choć oba plany dzieli kilometr, to sprawność operatora kamery powoduje, że widz jest przekonany, że dzieje się to w jednym miejscu.
W centrum wsi, w okolicach dzisiejszego przystanku autobusowego nagrywano sceny walki partyzantów z Niemcami. Ciut dalej, przy lokalu gastronomicznym Dolas przegrał w trzy karty spodnie, buty i czapkę. Tam też Franek z zabandażowana głową poznał Józka (Wirgiliusza Grynia) – kolegę z obozu jenieckiego.
„Katyń”
W Poświętnem kręcono sceny z cywilami uciekającymi przed Niemcami i Sowietami. Niedaleko studni przy kościele św. Józefa scenarzyści urządzili szpital polowy. Tam Anna (Maja Ostawszewska) szuka męża – rotmistrza Andrzeja (Artura Żmijewskiego).
Ból. Mocna opowieść o rannych i medykach na wojnie
„Bitwa Warszawska 1920”
Ekipa filmowa wykorzystała okolice kościoła św. Józefa. Ale scenarzyści mocno je „podkręcili”. Dobudowali nagrobki, kapliczkę i bramę. W filmie kapliczka spłonęła, a nagrobki rozpadały się w wyniku ostrzału artyleryjskiego.
Obu oficerom przyświecał ten sam cel, ale inaczej patrzyli na wojenną rzeczywistość. Z perspektywy dekad obie te postawy przyczyniły się do budowy tradycji historycznej Wojska Polskiego. A tradycja i wynikając z niej tożsamość są bardzo ważne dla funkcjonowania profesjonalnych sił zbrojnych.
Pogrzeb żołnierza poległego w Iraku
W 2007 r. w Poświętnym odbyła się smutna wojskowa uroczystość. Tłum mieszkańców i żołnierzy uczestniczył w pogrzebie Polaka poległego w czasie misji w Iraku. Pochodzący ze Studzianny (leżącej na terenie gminy Poświętne) 25-letni kpr. Tomasz Jura zginął 20 kwietnia 2007 r. w wyniku eksplozji ładunku wybuchowego. Żołnierz służył w 7. batalionie 25. Brygady Kawalerii Powietrznej. Za męstwo i odwagę został pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta RP Krzyżem Kawalerskim Orderu Krzyża Wojskowego.
Mszy odprawionej w bazylice przewodniczył biskup polowy WP Tadeusz Płoski. A w ceremonii pogrzebowej uczestniczył minister obrony narodowej Aleksander Szczygło.
Kpr. Jura został pochowany na pobliskim cmentarzu. W trakcie pogrzebu nad żałobnikami przeleciał śmigłowiec z jednostki, w której służył Poległy. Z pokładu maszyny na cmentarz zrzucono mnóstwo płatków kwiatów.
Jak dotrzeć do Poświętnego
Gmina Poświętne położona jest w województwie łódzkim, w powiecie opoczyńskim. Nie należy jej mylić (a Google może w ten sposób podpowiadać) z Poświętnem leżącym w powiecie wołomińskim na Mazowszu.
Źródło kadrów z opisywanych filmów – Internet.
