Czy Powstanie miało sens? Czy dowódcy Armii Krajowej to bohaterowie czy zdrajcy? Nie biorę udziału w takich dyskusjach. Tym bardziej, że zwykle najgłośniej dyskutują ludzie o najmniejszym poziomie wiedzy o sytuacji sprzed siedemdziesięciu lat. Szkoda się denerwować. Za to co roku z najbliższymi zapalamy znicze na Powązkach, potem idziemy śpiewać powstańcze piosenki. Poniżej mój własny przewodnik po grobach na wojskowych Powązkach.
Kwatera batalionu „Zośka”. Chyba najsłynniejsza część wojskowych Powązek. Nie raz słyszałem, jak powstańcy z innych oddziałów z pewną zazdrością mówili o tym, jak ładnie ją zaprojektowano. Proste brzozowe krzyże przemawiają do wyobraźni.
Grób Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Po przejściu z „Zośki” do „Parasola” trafił do plutonu Tadeusza Wronowskiego„Przygodę” znałem przez prawie ćwierć wieku. Opowiadał, że „Krzyś” nie nadawał się do wojowania, bo miał duszę poety. Ale z niezwykłym sentymentem wspominał wiersze, które Baczyński pisał, a potem czytał kolegom z oddziału.
1 sierpnia takich chorągiewek na Powązkach są dziesiątki tysięcy.
Grób „Lutego”, przyjaciela i dowódcy Tadeusza Wronowskiego „Przygody”20 maja 1943 r., w czasie akcji pod Celestynowem „Przygoda” pod ostrzałem wyniósł rannego w kolano Wacława Dunin-Karwickiego „Lutego. Otrzymał za to pierwszy Krzyż Walecznych.
Gdy „Przygoda” był już w kiepskim stanie poprosił mnie: „Jak będziesz na Powązkach połóż różyczkę na grobie Wacka”. „Przygoda” spoczywa w Bielsku-Białej, ale dla mnie miejsce pochówku „Lutego” jest symboliczną warszawską mogiłą „Przygody”.
Trzeba sprawdzić czy każdy guzik jest zapięty, bo przełożeni mogą mieć uwagi.
Żołnierskie pokolenia.
Chwila zadumy. Co było dla mnie szczególnie budujące, 1 sierpnia kilka razy widzieliśmy jak grupy młodych ludzi „zaczepiają” starszych z opaskami na ramionach i wypytują o wspomnienia z czasów wojny. To już ostatnie lata, kiedy można słuchać historii przekazywanej przez bezpośrednich świadków wydarzeń.
Grób Cichociemnego Stanisława Kotorowicza „Crowna”. W maju 1943 roku uczestniczył w akcji odbicia więźniów na podwarszawskiej stacyjce kolejowej w Celestynowie. Jako instruktor przygotowywał podziemnych komandosów. W czasie operacji był tylko obserwatorem, sprawdzał poziom wyszkolenia podopiecznych. „Crown” ukrył się z boku, ale dostał. Wykrwawił się na śmierć. Piszę o tym w mojej ostatniej książce.
Pomnik Cichociemnych i żołnierzy 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej. To było pierwsze miejsce na Powązkach, w którym zacząłem się regularnie pojawiać. W połowie lat osiemdziesiątych moja drużyna harcerska chciała nosić imię Cichociemnych.
Nawiązaliśmy wtedy kontakt z Kołem Historycznym Cichociemnych, przeczytaliśmy praktycznie wszystkie dostępne książki na ich temat, jeździliśmy na zjazdy Cichociemnych organizowane w Warszawie w rocznicę pierwszego skoku do kraju (a była to poważna wyprawa przez pół Polski). Odnoszę wrażenie, że wtedy trudniej było drużynie harcerskiej złożonej z kilkunastu nastolatków otrzymać zgodę na noszenie imienia wymarzonego patrona, niż obecnie przejąć tradycje historycznej formacji przez współczesną jednostkę Wojska Polskiego.
Grób gen. bryg. Antoniego Chruściela „Montera”, dowódcy Powstania Warszawskiego. Od października 1944 r. do maja 1945 r. jego żona ukrywała się na Podhalu, za jej bezpieczeństwo odpowiadał oddział dowodzony przez „Przygodę”.
Obok leżą Cichociemni „Sikora” i „Zwijak”. Obu miałem okazję znać. Ze „Zwijakiem” korespondowaliśmy w sprawie przejęcia tradycji przez moją drużynę harcerską. Dopiero w ubiegłym roku, w archiwach IPN, zobaczyłem, że taka korespondencja – prowadzona w latach 1986-88 była monitorowana przez bezpiekę. System się walił, a Służba Bezpieczeństwa nadal pilnowała Cichociemnych.
Morze chorągiewek.
Jeden z tysięcy grobów na Powązkach.
Tu leży poeta Tadeusz Gajcy.
Zbiorowa mogiła sanitariuszek. Zginęły we wrześniu 1944 r. w powstańczym szpitalu na Starym Mieście. Niemcy zabili je oraz rannych, którymi dziewczyny się opiekowały.
Wieczorne śpiewanie powstańczych piosenek na Placu Piłsudskiego.
Byłem tam szósty raz. Z jakiego powodu co roku 1 sierpnia tysiące ludzi co roku przychodzi na Powązki, a potem maszeruje na Plac Piłsudskiego?
Byłem tam szósty raz. Z jakiego powodu co roku 1 sierpnia tysiące ludzi co roku przychodzi na Powązki, a potem maszeruje na Plac Piłsudskiego?
